Η μεγάλη φυγή των αγροτών και της βιομηχανίας από την Ευρώπη

Ηπράσινη μετάβαση και ο ανταγωνισμός από τρίτες χώρες που αποκτούν πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά θέτουν υπαρξιακά διλήμματα όχι μόνο για τους αγρότες, αλλά και την ευρωπαϊκή βιομηχανία.

Και στις δύο περιπτώσεις, η Ευρώπη και οι κυβερνήσεις προσεγγίζουν τα θέματα στη βάση της συγκυρίας. Και τα δύο μέτωπα απαιτούν ένα μεγάλο, οραματικό σχέδιο, αλλά η ματιά μας είναι κοντή.

Δίνουμε ασπιρίνες για βαριά πνευμονία. Δεν γίνεται συζήτηση για το πώς θα καλύψουμε το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που έχουν τα αγροτικά προϊόντα των τρίτων χωρών και πώς θα προσελκύσουμε επενδύσεις όπως οι ΗΠΑ, που έχουν εγκαίρως προσαρμόσει τις πολιτικές τους στην πράσινη μετάβαση. Μόνο θεωρία και ευχολόγια.

Κάπως έτσι χθες σε κοινή τους ανακοίνωση, μεγάλοι κολοσσοί, όπως οι ExxonMobil, TotalEnergies, ArcelorMittal και Ineos, προειδοποιούν ότι η αποβιομηχάνιση της Ευρώπης θα συνεχιστεί και ότι ενώ θέλουν να επενδύσουν σε νέες καθαρές τεχνολογίες, είναι τέτοια η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία που λειτουργεί απωθητικά, αναγκάζοντας τους να στρέψουν αλλού το ενδιαφέρον τους.

Η αμερικανική εταιρεία αποκαλύπτει ότι είχε στη διάθεσή της περίπου 20 δισεκατομμύρια δολάρια για «καθαρά» έργα μεταξύ 2022 και 2027, αλλά το πιθανότερο είναι ότι θα στραφεί σε «άλλα μέρη του κόσμου», καθώς έχει απογοητευτεί από τις απαιτήσεις που θέτει η ΕΕ για να ξεκινήσουν τέτοιες επενδύσεις.

«Οι πρόσφατες εξελίξεις στην Ευρώπη δεν εμπνέουν για μακροπρόθεσμες, προβλέψιμες πολιτικές», δήλωσε στους Financial Times η Karen McKee πρόεδρος του τμήματος Product Solutions της ExxonMobil.

Δεν είναι μόνο οι αγρότες που φεύγουν από τις καλλιέργειες. Καθ’ οδόν προς τις ευρωεκλογές, συνεχίζουν να φεύγουν προς άλλους προορισμούς και παραγωγικές επενδύσεις. Η Ευρώπη επιμένει να ανεμίζει τη «σημαία» της πράσινης μετάβασης, χωρίς να μαθαίνει από τους Αμερικανούς ή να δείχνει ότι αντιλαμβάνεται το διακύβευμα.

Οχυρωμένη πίσω από την Πράσινη Συμφωνία για το Κλίμα έχει δημιουργήσει μια «πράσινη» γραφειοκρατία, που το μόνο που πετυχαίνει τελικά είναι να δυσκολεύει τη ζωή όσων θέλουν να κάνουν μια δουλειά.

Και μόνο όταν «φταρνίζεται» η Κίνα ή γεμίζουν τρακτέρ οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αρχίζει να τρέχει πίσω από το πρόβλημα. Αντί να την απασχολεί πώς θα μειώσει το βουνό των κανόνων που αυξάνουν το κόστος παραγωγής, αυτή προσθέτει κι άλλους, όταν τα ίδια προϊόντα, αγροτικά ή βιομηχανικά, παράγονται στη Β.Αφρική, την Τουρκία, την Ινδία και την Κίνα χωρίς τα κόστη των ευρωπαϊκών υποχρεώσεων.

Αναθεωρεί τις πολιτικές της αλλά μόνο κατόπιν εορτής, όταν δηλαδή σκάσει το πρόβλημα, όπως έκανε προ ημερών, που ανακοίνωσε ότι προχωρά στην κατάργηση του στόχου για τη μείωση των γεωργικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Ο νέος οδικός χάρτης για τον τρόπο μείωσης των εκπομπών κατά 90% έως το 2040, που πρόκειται να δημοσιευθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δεν θα περιλαμβάνει πλέον την αναφορά σε στόχο μείωσης κατά 30% του μεθανίου, του αζώτου και άλλων αερίων που συνδέονται με τη γεωργία.

Το ίδιο όμως δεν είχε κάνει και πέρυσι με τη βιομηχανία; Τότε, που η Κίνα ανακοίνωσε ότι μηδενίζει τις εξαγωγές της σε γάλλιο και γερμάνιο, δύο μέταλλα ζωτικής σημασίας για τους ημιαγωγούς, λόγω του εμπορικού της πολέμου με τις ΗΠΑ;

Και τότε η Ευρώπη, που πιάστηκε εξαπίνης, απευθύνθηκε εσπευσμένα στις λιγοστές βιομηχανίες αλουμινίου που δεν έχουν μεταναστεύσει αλλού, ζητώντας τους να παράξουν, εφόσον μπορούν, τα δύο αυτά μέταλλα. Είναι τόσο απλό; Όχι. Τα μισά περίπου από τα αλουμινάδικα στην Ευρώπη έχουν κλείσει την τελευταία διετία λόγω του ενεργειακού κόστους.

Κάποια κατέβασαν ρολά και δεν άνοιξαν ποτέ ή μετέφεραν την παραγωγή τους αλλού. Άλλα εξετάζουν την κατασκευή μονάδων στον Καναδά ή τις ΗΠΑ, όπου εκτός από κίνητρα είναι και φθηνότερο το βιομηχανικό ρεύμα. Τώρα, που η Ευρώπη χρειάζεται αλουμινάδικα, δεν τα βρίσκει.

Τη νέα «βόμβα» έριξε χθες το στέλεχος της ExxonMobil, Κ. McKee. «Βιώνουμε τη ραγδαία αποβιομηχάνιση της ευρωπαϊκής οικονομίας και ανησυχούμε», είπε στους FT, προσθέτοντας ότι «οι φιλόδοξοι κανονισμοί της Ευρώπης σχετικά με το κλίμα συνοδεύονται από βασανιστικά αργές και γραφειοκρατικές διαδικασίες για την αδειοδότηση και την πρόσβαση σε χρηματοδότηση».

Είχε προηγηθεί μια μέρα πριν, η Διακήρυξη της Αμβέρσας για τη διάσωση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, με υπογραφές από περισσότερα από 70 στελέχη ευρωπαϊκών βιομηχανιών. Καλούν την ΕΕ να επανεξετάσει τη βιομηχανική της πολιτική, προειδοποιώντας ότι το μπλοκ θα πρέπει να αυξήσει τις επενδύσεις κατά έξι φορές αυτή τη δεκαετία σε σύγκριση με την προηγούμενη, εάν θέλει πράγματι να επιτύχει τους κλιματικούς στόχους του.

Η αλήθεια είναι δυσάρεστη. Εθισμένη στην αποβιομηχάνιση η Ευρώπη έχει ξεχάσει πως να προσελκύει επενδύσεις. Έχουμε βαρεθεί να ακούμε τον Ευάγγελο Μυτιληναίο, πρόεδρο της Πανευρωπαϊκής Ένωσης Μετάλλων (Eurometaux) να το φωνάζει. «Η Ευρώπη είναι κολλημένη. Πρέπει να ανακαλυφθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση από μηδενική βάση, πλησιάζει στα αδιέξοδά της, τα οποία δημιουργήθηκαν από την αδυναμία της να κινηθεί επί δεκαετίες», έλεγε το Δεκέμβριο.

Έκτοτε έχουν προστεθεί και άλλες επιχειρήσεις στο μακρύ κατάλογο που προτιμούν την Β. Αμερική για να επενδύσουν. Είναι η γερμανική Aurubis, η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή βιομηχανία χυτηρίων χαλκού που ανακοίνωσε προ μηνών ότι θα επενδύσει 700 εκατ. δολάρια για να κτίσει χυτήριο στη Β. Αμερική, η ενεργειακή TotalEnergies, η αυτοκινητοβιομηχανία Volkswagen, βιομηχανίες χημικών όπως οι BASF και Linde, ο ιταλικός κολοσσός ενέργειας Enel, η σουηδική βιομηχανία μπαταριών Northvolt, και στη λίστα πλέον προστίθεται και η ExxonMobil.

Το ζήτημα ωστόσο είναι ευρύτερο. Σήμερα αφορά την Exxon, χθες την Aurubis, αύριο κάποιον άλλο. Το θέμα είναι πότε η Ευρώπη θα πάψει να αντιδρά πυροσβεστικά στις κρίσεις, αλλά προληπτικά, θα αποκτήσει μια στρατηγική απέναντι στα μελλοντικά σοκ.

Για να μην ξεχνιόμαστε, λιγότερες επενδύσεις, σημαίνουν λιγότερες θέσεις εργασίας, σε μια Ευρώπη που κινείται οριακά στα όρια της ύφεσης, με τη δυσαρέσκεια των πολιτών σε αυξητική τροχιά, την Άκρα Δεξιά επίσης σε άνοδο και πέντε μήνες πριν από τις ευρωεκλογές.