Σεισμός : Φόβοι ότι «ξύπνησαν» τα ρήγματα και αποσταθεροποιείται το ελληνικό τόξο

Το πρωινό της 26ης Νοεμβρίου η γειτονιά μας ξυπνούσε χτυπημένη από την καταστροφή. Κατά της νύχτας ένας ισχυρός σεισμός στην Αλβανία είχε ισοπεδώσει πολυώροφα κτίρια, εγκλωβισμένοι πάσχιζαν να κρατηθούν στη ζωή κάτω από τα ερείπια, ο αριθμός των θυμάτων μεγάλωνε ώρα με την ώρα.

Στην Ελλάδα το τραγικό συμβάν ξυπνούσε συναισθήματα αλληλεγγύης, ενώ παράλληλα αναδυόταν το ερώτημα: Θα επηρεαστεί η χώρα μας από τον φονικό σεισμό των 6,4 ρίχτερ στο Δυρράχιο; Δύο εβδομάδες μετά, τα επιστημονικά συμπεράσματα μπορούν πλέον να διατυπωθούν με σχετική βεβαιότητα: Ο ελληνικός χώρος έχει αποσταθεροποιηθεί, καθώς σεισμικά ρήγματά του ενεργοποιήθηκαν, όπως φαίνεται, εξαιτίας της δραστηριότητας του προηγούμενου χρονικού διαστήματος.

Η αφρικανική πλάκα εξακολουθεί να καταβυθίζεται με «μικρά άλματα» κάτω από την ευρασιατική και το ενδεχόμενο να συνεχιστεί η σεισμική έξαρση – με σεισμούς ίδιου ή μεγαλύτερου μεγέθους – παραμένει ανοιχτό…
Η ενεργοποίηση των ρηγμάτων εντοπίζεται πάνω στο ελληνικό σεισμικό τόξο, το σημείο σύγκλισης της αφρικανικής και ευρασιατικής πλάκας, που είναι σύμφωνα με τους επιστήμονες η πιο δραστήρια γεωτεκτονική δομή ολόκληρης της Μεσογείου. Το τόξο ξεκινά από τα νησιά του Ιονίου, περνά από τη Νοτιοδυτική Πελοπόννησο, διέρχεται νότια της Κρήτης, της Κάσου, της Καρπάθου και της Ρόδου και καταλήγει στη Νοτιοδυτική Τουρκία. Η τιτάνια σύγκρουση των δύο πλακών δίνει στην περιοχή αυτή σεισμούς ακόμη και μεγαλύτερους των 7 Ρίχτερ…

Μικρά και μεσαία μεγέθη σεισμών

Τι μεσολάβησε όμως από τις 26 Νοεμβρίου μέχρι σήμερα; Τον σεισμό της Αλβανίας ακολούθησε την επόμενη κιόλας ημέρα, στις 27 Νοεμβρίου 2019, μία ισχυρή δόνηση μεγέθους 6,1 ρίχτερ στον θαλάσσιο χώρο ανάμεσα στην Κρήτη και τα Κύθηρα, ενώ από την περασμένη Παρασκευή και σε διάστημα πέντε ημερών τουλάχιστον 100 σεισμοί μεγέθους από 2 έως 4,5 ρίχτερ εκδηλώθηκαν νότια της Παλαιοχώρας Χανίων. Χθες, λίγο πριν από τη μία τα ξημερώματα δόνηση μεγέθους 5,3 ρίχτερ ταρακούνησε την Κρήτη με το επίκεντρό του να εντοπίζεται μεταξύ Κρήτης και Καρπάθου ενώ λίγο αργότερα, στις 04.29, ο Εγκέλαδος ξαναχτύπησε, αυτήν τη φορά με 4,1 ρίχτερ στον θαλάσσιο χώρο της Κέας.

«Φαίνεται ότι τελευταία το σύστημα είναι ασταθές. Εχουν αποσταθεροποιηθεί ρήγματα του ευρύτερου χώρου και αυτό εκδηλώνεται με μικρά και μεσαία μεγέθη σεισμών», λέει ο δρ. Γεράσιμος Παπαδόπουλος, σεισμολόγος και συνεργάτης της UNESCO εξηγώντας πως η αποσταθεροποίηση είναι, κατά τη γνώμη του, το προσθετικό αποτέλεσμα του φονικού σεισμού που εκδηλώθηκε στην Αλβανία και της δόνησης που σημειώθηκε την επόμενη μέρα στον θαλάσσιο χώρο της Κρήτης.

Μπορεί τα 6,1 ρίχτερ της Κρήτης, τα χθεσινά 5,3 ρίχτερ και τα 4,1 ρίχτερ στην Κέα να προήλθαν από διαφορετικά ρήγματα, είχαν, όμως, ένα κοινό χαρακτηριστικό: Ηταν και οι τρεις σεισμοί βάθους, είχαν δηλαδή το ίδιο γεωδυναμικό αίτιο. «Κατά την προσωπική μου εκτίμηση ο σεισμός που εκδηλώθηκε στις 27 Νοεμβρίου στην Κρήτη σε βάθος 70 χιλιομέτρων έδειξε ότι υπήρξε μια απότομη καταβύθιση της αφρικανικής λιθοσφαιρικής πλάκας κάτω από τον χώρο του νοτίου Αιγαίου και αυτό είχε ως αποτέλεσμα να συνεχίζεται η καταβύθιση με μικρότερα άλματα, δηλαδή με τους σεισμούς βάθους των τελευταίων ημερών», λέει ο δρ Παπαδόπουλος.

«Το έχουμε δει και στο παρελθόν. Το 2008, μέσα σε ένα εξάμηνο, είχαμε τέσσερις μεγάλους σεισμούς βάθους με μεγάλο μέγεθος: έναν στο Λεωνίδιο, δύο στη Μεθώνη και έναν ισχυρό σεισμό στον θαλάσσιο χώρο νότια της Ρόδου. Ολοι αυτοί οι σεισμοί είχαν γίνει στην επαφή των λιθοσφαιρικών πλακών. Αυτήν τη φορά βλέπουμε μικρότερα μεγέθη, επειδή όμως κανείς δεν γνωρίζει πώς θα εξελιχθεί το φαινόμενο, απαιτείται μεγάλη προσοχή στην παρακολούθηση και την αξιολόγησή του».

Γεράσιμος Παπαδόπουλος σεισμολόγος, επιστημονικός συνεργάτης ΕΕ & UNESCO:

«Μετά τον ισχυρό σεισμό στην Αλβανία μεγέθους 6,4 στις 26//2019 οι έλληνες σεισμολόγοι εκτιμήσαμε ότι μάλλον δεν θα επηρεάσει γεωδυναμικά τον ελλαδικό χώρο. Μία μέρα μετά ακολούθησε ο ισχυρός σεισμός μεγέθους 6,1 στα δυτικά της Κρήτης. Το βασικό χαρακτηριστικό ήταν ότι επρόκειτο για σεισμό ενδιάμεσου βάθους, με εστία σε βάθος 70 χλμ. Τότε εκτίμησα δημοσίως ότι η αθροιστική επίδραση των δύο σεισμών ίσως αποσταθεροποιήσει το σύστημα ρηγμάτων στην περιοχή μας. Μερικές μέρες αργότερα εξελίχθηκε σεισμική δράση στα νότια της Δυτικής Κρήτης με περίπου 100 σεισμούς μεγέθους από 2 μέχρι 4,5. Χθες βράδυ η δράση μετατοπίστηκε στα ανατολικά της Κρήτης με μέτριο μέγεθος 5,3 και με επίσης σημαντικό εστιακό βάθος. Λίγες ώρες αργότερα έγινε και άλλος σεισμός βάθους (περίπου 140 χλμ). μεγέθους 4,1 στον θαλάσσιο χώρο της Κέας. Η γένεση σειράς σεισμών βάθους στην ευρύτερη περιοχή της Κρήτης και του Νοτιοδυτικού Αιγαίου μάλλον δεν είναι τυχαία.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι με τον σεισμό στις 27/11/2019 μεγέθους 6,1 η αφρικανική λιθοσφαιρική πλάκα προέλασε από τη Μεσόγειο προς τα βορειοανατολικά και προχώρησε κατά μερικά εκατοστά κάτω από την περιοχή Δ. Κρήτης – Αντικυθήρων. Είναι αρκετά πιθανό ότι αυτή η μετακίνηση αύξησε την πίεση κατά μήκος του ελληνικού σεισμικού τόξου. Η πίεση αυτή προκαλεί τη σεισμική δράση που παρατηρούμε μετά τον ισχυρό σεισμό στις 27/11/2019. Τους σεισμούς δεν πρέπει να τους βλέπουμε ως στατικά φαινόμενα αλλά με τη ματιά που η δυναμική των ίδιων των φαινομένων επιβάλλει. Αυτό διδάσκει η διεθνής έρευνα, αλλά και στην Ελλάδα όπου στο παρελθόν είδαμε πολλές φορές να υπάρχουν αλληλεπιδράσεις μεταξύ των σεισμών. Με αυτή την έννοια θα ήταν ίσως κάπως επιπόλαιο να υποθέσουμε ότι η παρούσα φάση της σεισμικής έξαρσης έληξε.

Το ενδεχόμενο και άλλων σεισμών, έστω και μετρίου μεγέθους, είναι ανοιχτό. Συνεπώς, από την πλευρά της επιστημονικής κοινότητας απαιτείται πολύ προσεκτική παρακολούθηση και αξιολόγηση της εξελισσόμενης σεισμικής δράσης. Ταυτόχρονα απαιτείται σύνεση στον δημόσιο λόγο, μακριά από κινδυνολογίες, αλλά χωρίς να θυσιάζεται η επιστημονική ακρίβεια και αξιοπιστία».

Σε ανάρτησή του ο κ. Παπαδόπουλος, μετά τις επικρίσεις για τις απόψεις του αναφέρει:

Ακούω κλαψουρίσματα «ειδικών στη γεωδυναμική» για την άποψή μου περί αποσταθεροποίησης μετά τους σεισμούς Αλβανίας (26.11.2019, μέγεθος Μ6,4) και Δ. Κρήτης (27.11.2019, Μ6,1).

Ας δούμε λοιπόν τα σεισμολογικά στοιχεία, σε ίσα χρονικά διαστήματα 17 ημερών πριν το σεισμό της Αλβανίας και 17 μέρες μετά (μέχρι σήμερα) στο Ελληνικό Σεισμικό Τόξο. Στο πρώτο διάστημα έγιναν μόνο 79 σεισμοί με Μ μεγαλύτερο του 2 και 18 με Μ μεγαλύτερο του 3. Μέγιστο μέγεθος μόνο 4.